جلسه نقد و بررسی فیلم‌های هنروتجربه که این هفته در سینما سوره اصفهان به مستند «خواب ابراهیم» اختصاص داشت. از ساعت ۱۹ با حضور علاقه‌مندان به این سینما آغاز شد.

«خواب ابراهیم» مستندی است که مراحل تولید فیلم «چ» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا را به تصویر کشیده و تلاش کرده است شمایل متفاوتی نسبت به دیگر فیلم‌های پشت‌صحنه داشته باشد. این جلسه عصر روز دوشنبه بیست و دوم آبان در سالن سوره اصفهان و با حضور محمود کریمی(کارگردان) و مهدی کریمی (تهیه‌کننده) و علاقه‌مندان به سینمای هنر و تجربه برگزار شد.

میثم زمانی که اجرای برنامه را برعهده داشت، جلسه را با ابراز همدردی و عرض تسلیت به خانواده های جان‌باختگان زلزله غرب کشور آغاز کرد و از محمود کریمی گارگردان فیلم دعوت کرد تا سخنانش را آغاز کند.

محمود کریمی‎ ضمن تشکر از حضور تماشاگران هنروتجربه، عنوان کرد: «ساخت فیلم با سفارش آقای مهدی کریمی ‎تهیه کننده فیلم«چ» و ابراهیم حاتمی‎کیا کارگردان آغاز شد. قصد ما ساخت یک مستند از روند تهیه این فیلم فاخر بود. ایده اصلی که بعد از سفارش به ذهن من رسید، تمرکز بر روی ذهن خلاق مولف اثر و در این مورد، کارگردان فیلم بود.

از دوران دانشجویی کشف و بررسی روند تولید خلاقانه اثر هنری و اینکه چه اتفاقی در ذهن مولف آن اثر می‎افتد، برایم جالب بود. در واقع کشف حال و هوایی که یک کارگردان در حین تولید یک اثری هنری از سر می گذراند، برایم جذاب بود». وی درباره اینکه آیا در واقع موفق به کشف درونیات ابراهیم حاتمی‎کیا در هنگام خلق اثر هنری‎اش شده و در پاسخ به سئوالی که با این مضمون مطرح شد، می‌گوید: «خیر. من ادعا کردم به بهانه فیلم «چ » شاید بتوانم کمی‎از روند خلق فیلم را با مخاطب به اشتراک بگذارم، اما باید گفت آنچه که به آن رسیدم این بود که این مسائل کشف شدنی نیست؛ این‎ها برگرفته از زاویه‌ درونی، خودکار و غریزی یک هنرمند است. لحظه‌ای که تلاش می‌کنی تا ایده‌ای را تبدیل به اثر هنری کنی، یک لحظه درونی است و قابلیت این را ندارد که در قالب تصویر ارائه شود. به‌نظرم این تجربه عرفانی به این راحتی از مجرای تصویر عبور نمی‎کند».

محمود کریمی در ادامه با اشاره به جذابیت ساخت فیلم پشت صحنه در سراسر دنیا، چنین گفت: «همه علاقه‌مند به دیدن این مستندها هستند. ما در ایران هم چند نمونه مستند پشت صحنه داریم، مثل پشت صحنه‌ فیلم‌های «روبان قرمز»، «رنگ خدا»، «کاغذ بی خط» و دیگر فیلم ها. در مورد مستند«خواب ابراهیم» از همان ابتدای شکل‌گیری این ایده، به نظرم رسید چه کسی را باید پررنگ کنم و در نهایت با توجه به علاقه‌مندی‎ام به شکل‌گیری اثر در ذهن مولف، تصمیم گرفتم مشغولیت ذهنی ابراهیم حاتمی‎کیا را در این فیلم به تصویر بکشم».

کارگردان مستند «خواب ابراهیم» درباره ساختار فیلم‌اش گفت: «این فیلم یک شیب دارد، یعنی هرچه فیلم جلوتر می‎رود، خط و ربط موضوع مشخص‌تر می‎شود. در اوایل فیلم یعنی پانزده دقیقه اول، موضوع شاید چندان مشخص نیست و فیلم گنگ به نظر می‎رسد، اما در ادامه کم‌کم شبیه فیلم‌ها‎ی پشت صحنه می‎شود. یعنی فیلم هر چه پیش می‎رود، ساختارمندی بیشتری مییابد. سر صحنه فیلم اجازه دخل و تصرف نداشتم و خودم هم مایل نبودم در فیلمم از جلوه‌ها‎ی کامپیوتری استفاده کنم، در نتیجه سعی کردم با مواد تصاویری که داشتم، کار کنم».

در ادامه نشست محمود کریمی در پاسخ به سئوالی که درباره نحوه دکوپاز این مستند مطرح شد، توضیح داد: «برای هر صحنه‌ای از فیلم، همان جا سرصحنه دکوپاژ می‎کردم. روش کارم این بود که این فیلم ایده‌ای داشت و باید دنبال همان ایده می‎رفتم، بخشی از آن تجربه بود و بخشی شانس و اقبال، موضوع فیلم هم کم‎کم به دست می‎آمد. به عنوان مثال ساعت‌ها‎ پشت دوربینم می‎نشستم و فیلم میگرفتم، دوربین به سمت ابراهیم حاتمی‎کیا متمرکز بود تا شاید اتفاقی بیافتد یا حرکتی یا نگاهی از او ببینم و آن‌را شکار کنم، البته نگاهی که در جهت ایده نهایی باشد».

کارگردان مستند «خواب ابراهیم» در ادامه با تاکید بر این‌ نکته که سعی کرده مقهور شخصیت کارگردان فیلمش نشود، یادآور شد: «فیلم تمام سعی‎اش را می‎کند تا در مدح ابراهیم حاتمی‎کیا نباشد و مجذوب او نشود. هرچند این مستند می‎توانست به راحتی مجذوب ستاره های فیلم «چ» شود اما من از ابتدا تصمیم گرفتم نه فیلمی با لحظه‌ها‎ی دیدنی بسازم و نه فیلمی که در مدح شخص خاصی باشد».

مهدی کریمی‎ تهیه‌کننده فیلم «چ» و هم چنین مستند «خواب ابراهیم»، درباره تفاوت مستندهای پشت صحنه و گزارش تولید فیلم گفت: «معمولا در ایران گزارش تولید را به اشتباه، فیلم پشت صحنه می‎نامند. اما «خواب ابراهیم» با گزارش تولیدی که در پایان فیلم «چ» می‌بینیم و توسط یوسف حاتمی‎کیا ساخته شده، فرق دارد. مستند ما از ابتدای پیش تولید کلید زده شد و با هدف کسب تجربه از مراحل تولید یک پروژه فاخر ساخته شد تا بعدها بتوان برای پروژه‌ها‎ی دیگر هم از آن استفاده کرد. ضمن این‌که ما به دلیل حواشی‌ای که همیشه در مورد پروژه‌های فاخر وجود دارد، قصد داشتیم تمام مراحل ساخت را در جهت شفاف سازی، ثبت و ضبط کنیم. انتخاب محمود برای کارگردانی این مستند هم توسط خود ابراهیم حاتمی‎کیا مطرح شد. ما در این مستند دوربین روی دست نداریم و چنانچه حرکتی در تصویر دیده می شود، با برنامه ریزی و دکوپاژ انجام شده‌است. ضمن این‌که هیچ پلانی از فیلم «چ » در «خواب ابراهیم» نیست و این یک فیلم مستقل است. از روز اول یک سایت برای فیلم «چ» راه‌اندازی شد و از اولین روز تولید، هر روز یک دقیقه فیلم پشت صحنه در آن منتشر می‎کردیم. البته این فیلم‌ها با

محدودیت‌هایی همراه بود که کار را سخت می‌کرد، چنان‌که در این ۸۰ دقیقه فیلمی‎ که تا اکران از پشت صحنه فیلم در سایت منتشر شد، یک پلان هم از نقش دکتر چمران نداشتیم، چون قصدمان این بود که او تا زمان نمایش فیلم دیده نشود».

مهدی کریمی در پاسخ به این پرسش که چرا بین اکران «چ» و مستند «خواب ابراهیم» چند سال فاصله افتاده است، توضیح داد: «متاسفانه در ایران جریان اکران در دست ما نیست. من فیلم‌ها‎ی داستانی زیادی را سراغ دارم که چندین سال است رنگ پرده را ندیده‌اند؛ البته در این شرایط خوشبختانه فیلم ما اکران شده‌است. اما دلیل این به تعویق افتادن در ابتدا به خاطر خود فیلم «چ» بود، چون نمی‌توانستیم تا وقتی که آن فیلم اکران نشود، مستند «خواب ابراهیم» را نمایش دهیم. پس از آن هم باید صبر می‎کردیم تا این فیلم در زمان مناسبی اکران شود؛ به عنوان مثال قرار بر این شد که فیلم همزمان با هفته دفاع مقدس اکران شود».

در پایان محمود کریمی‎ درباره اینکه پس از این فیلم، چه برنامه ای خواهد داشت، گفت: «فیلم‌نامه سینمایی با نام «ببر» دارم که می‎خواهم آن‌ را کارگردانی کنم. با تلویزیون هم برای ساخت سریال صحبت‌ها‎یی داشته‌ام و امیدوارم که تلاش‌ها‎ی‌مان نتیجه دهد. از تماشاگران هم که با صبر فیلم ما را تماشا کردند، تشکر می‎کنم».